W codziennej pracy lekarzy i personelu medycznego rozmowa z pacjentem odgrywa bardzo ważną rolę. To nie tylko kwestia przekazywania informacji, ale również budowania zaufania, zwiększania zaangażowania pacjenta i motywowania go do podejmowania decyzji związanych ze zdrowiem.
Tak realizowana komunikacja jest w stanie podnieść efektywność leczenia, pomóc w przestrzeganiu zaleceń medycznych oraz poprawić samopoczucie pacjentów. Pierwszym krokiem do osiągnięcia tego efektu jest zrozumienie, że rozmowa wymaga czegoś więcej niż tylko przekazania diagnozy czy instrukcji – najważniejsze jest zrozumienie potrzeb pacjenta, ocena jego gotowości do zmiany oraz wpasowanie się w jego możliwości komunikacyjne.
Istnieją sprawdzone modele pomagające prowadzić efektywne rozmowy z pacjentami, takie jak protokoły 4A i 5A oraz techniki OARS, stosowane w wywiadzie motywacyjnym. Dzięki nim lekarze mogą lepiej angażować pacjentów w proces leczenia i wspierać ich w podejmowaniu świadomych decyzji zdrowotnych.
4A i 5A: struktura rozmowy motywującej
Protokoły 4A i 5A są wykorzystywane w rozmowach dotyczących zmiany nawyków zdrowotnych, np. rozpoczęcia nowej diety czy zwiększenia aktywności fizycznej.
4A – podstawowa struktura rozmowy:
- Ask (zapytaj): zidentyfikuj problem pacjenta;
- Advise (doradź): przekaż jasne rekomendacje;
- Assist (wspomóż): pomóż pacjentowi znaleźć konkretne rozwiązania;
- Arrange (zaplanuj): zapewnij dalsze wsparcie;
Rozszerzona wersja metody (5A) wprowadza dodatkowy krok: assess (oceń) – pozwala zrozumieć gotowość pacjenta do zmiany i dostosować przekaz, co dodatkowo go wzmacnia.
OARS: cztery kroki skutecznej rozmowy
OARS to narzędzie stosowane w Motywacyjnym Wywiadzie (Motivational Interviewing, MI), pomagające budować zaangażowanie pacjenta.
- Open-ended questions (pytania otwarte): pozwalają pacjentowi wyrazić swoje obawy i oczekiwania;
- Affirmations (afirmacje, pozytywne wzmocnienia): wzmacniają motywację pacjenta;
- Reflective listening (aktywne słuchanie): pokazuje pacjentowi, że został zrozumiany, a to, co ma do powiedzenia jest istotne;
- Summarizing (podsumowanie): pomaga zamknąć rozmowę i określić dalsze kroki.
Skąd wzięły się te metody?
Metody 4A i 5A zostały opracowane jako część strategii promujących zdrowie i wspierających pacjentów w zmianie nawyków. Ich zastosowanie początkowo skupiało się głównie na programach dotyczących rzucania palenia, prowadzonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) oraz Amerykańskie Towarzystwo ds. Raka (American Cancer Society). Z biegiem czasu rozszerzono je na inne obszary medycyny, takie jak leczenie chorób przewlekłych czy zarządzanie otyłością. Zaczęto je też stosować w celu zwiększenia poziomu przestrzegania zaleceń medycznych przez pacjentów.
Metoda OARS wywodzi się z Motywacyjnego Wywiadu (Motivational Interviewing, MI), opracowanego w latach 80. XX wieku przez Williama R. Millera i Stephena Rollnicka. Wywiad motywacyjny był początkowo stosowany w leczeniu uzależnień, ale jego skuteczność sprawiła, że szybko znalazł zastosowanie także w medycynie ogólnej, psychologii zdrowia oraz terapii behawioralnej. OARS jako zestaw technik koncentruje się na wspieraniu pacjentów w podejmowaniu decyzji poprzez aktywne słuchanie, wzmacnianie ich motywacji i zaangażowanie w proces leczenia.
